Kawa to jeden z najpopularniejszych napojów na świecie [1], które zyskały na popularności dopiero po wodzie i herbacie. Jego powszechna konsumpcja jest zrozumiała, zawiera znaczną ilość kofeiny, środka pobudzającego ośrodkowy układ nerwowy, który pomaga większości ludzi na świecie nie zasnąć rano.Chociaż poleganie na stymulantach do pracy i funkcjonowania prawdopodobnie nie jest trwałym nawykiem, w kilku badaniach wykazano, że kofeina poprawia również funkcje poznawcze (takie jak pamięć robocza i zdolność koncentracji) [2], zwiększa moc fizyczną (w tym odporność treningu) [3–8], a nawet pomóc spalić tkankę tłuszczową [9]. W ten sposób oferuje wiele korzyści wdodatekdo utrzymywania jednostek w stanie czuwania. Ale czy na diecie ketonowej można pić kawę? Dowiedzmy Się.
Po pierwsze, jak dokładnie działa kofeina?
Działa w mózgu przede wszystkim działając jako antagonista receptorów adenozynowych [10]. Adenozyna to związek, który gromadzi się w mózgu w ciągu dnia, zwłaszcza po ciężkiej pracy umysłowej lub fizycznej. Po związaniu się ze swoim receptorem (A1receptor), wywołuje uczucie odprężenia i zmęczenia.
Często metabolizujemy (rozkładamy) większość adenozyny, która nagromadziła się w ciągu dnia podczas snu, jednak rano może nadal występować pewne wiązanie adenozyny, wywołując uczucie zmęczenia. Kofeina przeciwdziała temu działaniu, wiążąc się z receptorem adenozyny i zapobiegając jego aktywacji. Kofeina wiąże się również z innym receptorem znanym jako A2a, które uwalniają dopaminę i jest tym, co daje każdemu uczucie stymulacji [11].
Jednak większość ludzi nie spożywa czystej kofeiny ani tabletek z kofeiną, tylko pije taki napójzawierakofeina.
Czy możesz pić kawę na diecie ketonowej?
Można się zastanawiać, czy kawa jest bezpiecznym napojem dla kogoś na diecie ketonowej. Na szczęście kawa ma niezliczoną ilośćKorzyści zdrowotnei nie zawiera kalorii ani węglowodanów. W związku z tym nie może bezpośrednio wpływać na ketozę poprzez zawartość składników odżywczych. Krótko mówiąc, tak, możesz pić kawę na diecie ketonowej.
Jednakże,kofeinawykazano, że nieznacznie zwiększa poziom glukozy we krwi, zakłócając działanie insuliny we krwi [12–14]. Chociaż temu antagonistycznemu działaniu kofeiny można również przeciwdziałaćinnywystępujący w kawie związek zwiększający wrażliwość na insulinę, kwas chlorogenowy [15,16]. Kwas chlorogenowy jest naturalnie występującym związkiem występującym w wielu roślinach i okazał się obiecujący w badaniach mechanistycznych jako środek uwrażliwiający na insulinę. Uważa się, że poprawia przede wszystkim metabolizm glukozy poprzez blokowanie wychwytu węglowodanów w jelicie cienkim [17,18].
Kofeina może dalej zwiększać skłonność do magazynowania energii w postaci glikogenu u osób, które są zubożone w glikogen, ale zmniejsza ilość magazynowania u osób, które prowadzą siedzący tryb życia i mają istniejące zapasy glikogenu [19].
Chociaż osoby na diecie ketogenicznej nie będą musiały się zbytnio martwić, że kawa zakłóci ketozę, nie oznacza to, że spożywanie kawy nie ma żadnych wad. Kawa, a dokładniej kofeina, może zwiększać ciśnienie krwi [20–22], nasilać bóle głowy [23], refluks żołądkowy [24] oraz zwiększać częstotliwość wypróżnień [25]. Ta ostatnia jest szczególnie widoczna, ponieważ jest spowodowana działaniem kofeiny na ośrodkowy układ nerwowy i wpływem na skurcze przewodu pokarmowego [26], ale także zawartością kawy, która jest metabolizowana przez bakterie jelitowe [27]. Więc nawet jeśli możesz pić kawę na diecie ketonowej, warto dostosować spożycie w oparciu o potrzeby i tolerancję.
Bibliografia
1. Jones L. Coffee: Kto uprawia, pije i płaci najwięcej? Wiadomości BBC. 13 kwietnia 2018 r. Dostępne: https://www.bbc.com/news/business-43742686. Dostęp 27 czerwca 2020 r.
2. Haskell CF, Kennedy DO, Wesnes KA, Scholey AB. Poprawa funkcji poznawczych i nastroju kofeiny u zwykłych konsumentów i zwykłych osób niebędących konsumentami kofeiny. Psychofarmakologia (Berl). 2005;179: 813–825. doi:10/ckf74x
3. Schneiker KT, Biskup D, Dawson B, Hackett LP. Wpływ kofeiny na przedłużoną zdolność przerywanego sprintu u sportowców zespołowych. Med Science Sport Exer. 2006;38: 578–585. doi:10/cqgprw
4. Astorino TA, Terzi MN, Roberson DW, Burnett TR. Wpływ dwóch dawek kofeiny na funkcje mięśni podczas ćwiczeń izokinetycznych. Med Science Sport Exer. 2010;42: 2205–2210. doi:10/bwf2cr
5. Cook C, Beaven CM, Kilduff LP, Drawer S. Ostre spożycie kofeiny zwiększa dobrowolnie wybrane obciążenie treningowe po ograniczonym śnie. Int J Sport Nutr Exerc Metab. 2012;22: 157–164. doi:10/gfpgqh
6. Glaister M, Patterson SD, Foley P, Pedlar CR, Pattison JR, McInnes G. Kofeina i wydajność sprintu: odpowiedź na dawkę i skuteczność. J Siła Cond Res. 2012;26: 1001–1005. doi:10/gg3c9m
7. Glaister M, Howatson G, Abraham CS, Lockey RA, Goodwin JE, Foley P i in. Suplementacja kofeiną i wydajność wielu sprintów. Med Science Sport Exer. 2008;40: 1835–1840. doi:10/dmgztz
8. Paton CD, Lowe T, Irvine A. Guma do żucia z kofeiną zwiększa powtarzalność sprintu i zwiększa wzrost testosteronu u kolarzy wyczynowych. Eur J Appl Physiol. 2010;110: 1243–1250. doi:10/fv44zc
[ PubMed ] 9. Acheson KJ, Gremaud G, Meirim I, Montigon F, Krebs Y, Fay LB i in. Metaboliczne skutki kofeiny u ludzi: utlenianie lipidów czy daremna jazda na rowerze? Am J Clin Nutr. 2004;79:40–46. doi:10/gg3c9q
10. Childs E, de Wit H. Subiektywne, behawioralne i fizjologiczne skutki ostrej kofeiny u lekkich, niezależnych użytkowników kofeiny. Psychofarmakologia (Berl). 2006;185: 514. doi:10/bb4qr7
11. Holtzman SG. CGS 15943, antagonista receptora adenozynowego bez ksantyny: wpływ na aktywność lokomotoryczną szczurów nietolerujących i tolerujących kofeinę. Nauka o życiu. 1991;49: 1563-1570. doi:10/dg2xdp
12. Pizziol A, Tichonow V, Paleari CD, Russo E, Mazza A, Ginocchio G, et al. Wpływ kofeiny na tolerancję glukozy: badanie kontrolowane placebo. Eur J Clin Nutr. 1998;52:846–849. doi:10/bb3zd9
13. Keijzers GB, De Galan BE, Tack CJ, Smits P. Kofeina może zmniejszać wrażliwość na insulinę u ludzi. Opieka nad cukrzycą. 2002;25: 364–369. doi:10/fcz23c
14. Greer F, Hudson R, Ross R, Graham T. Spożycie kofeiny zmniejsza usuwanie glukozy podczas zacisku hiperinsulinemiczno-euglikemicznego u ludzi prowadzących siedzący tryb życia. Cukrzyca. 2001;50: 2349–2354. doi:10/fgnj4n
15. Bassoli BK, Cassolla P, Borba-Murad GR, Constantin J, Salgueiro-Pagadigorria CL, Bazotte RB i in. Kwas chlorogenowy zmniejsza pik glukozy w osoczu w doustnym teście tolerancji glukozy: wpływ na uwalnianie glukozy w wątrobie i glikemię. Funkcja biochemii komórki. 2008;26: 320–328. doi:10/ch4hrb
16. van Dijk AE, Olthof MR, Meeuse JC, Seebus E, Heine RJ, van Dam RM. Ostre działanie kawy bezkofeinowej i głównych składników kawy, kwasu chlorogenowego i trygoneliny na tolerancję glukozy. Opieka nad cukrzycą. 2009;32: 1023–1025. doi:10/b227pj
17. Thom E. Wpływ kawy wzbogaconej kwasem chlorogenowym na wchłanianie glukozy u zdrowych ochotników oraz jej wpływ na masę ciała przy długotrwałym stosowaniu u osób z nadwagą i otyłością. J Int Med Res. 2007;35: 900–908. doi:10/f3vvn4
18. Tunnicliffe JM, Eller LK, Reimer RA, Hittel DS, Shearer J. Kwas chlorogenowy różnie wpływa na poposiłkową glukozę i zależną od glukozy odpowiedź polipeptydu insulinotropowego u szczurów. Appl Physiol Nutr Metab Physiol Appl Nutr Metab. 2011;36: 650–659. doi:10/bhppxp
19. Pedersen DJ, Lessard SJ, Coffey VG, Churchley EG, Wootton AM, Ng T i in. Wysokie wskaźniki resyntezy glikogenu mięśniowego po wyczerpujących ćwiczeniach, gdy węglowodany są spożywane razem z kofeiną. J Appl Physiol. 2008;105: 7–13. doi:10/c8h53g
20. Guessous I, Eap CB, Bochud M. Ciśnienie krwi w odniesieniu do spożycia kawy i kofeiny. Curr Hypertens Rep. 2014;16: 468. doi:10/f6f75n
21. Nurminen M-L, Niittynen L, Korpela R, Vapaatalo H. Kawa, kofeina i ciśnienie krwi: recenzja krytyczna. Eur J Clin Nutr. 1999;53: 831–839. doi:10/bhwbxz
22. Noordzij M, Uiterwaal CS, Arends LR, Kok FJ, Grobbee DE, Geleijnse JM. Odpowiedź ciśnienia krwi na przewlekłe spożycie kawy i kofeiny: metaanaliza randomizowanych badań kontrolowanych. J Nadciśnienie. 2005;23: 921–928. doi:10/d284zj
23. Espinosa Jovel CA, Sobrino Mejía FE. Kofeina i ból głowy: uwagi szczegółowe. Neurol Barc Hiszpania. 2017;32: 394–398. doi:10/f258wk
24. Lohsiriwat S, Puengna N, Leelakusolvong S. Wpływ kofeiny na ciśnienie dolnego zwieracza przełyku u zdrowych ochotników z Tajlandii. Przełyk. 2006;19: 183–188. doi:10/djth7k
25. Brown SR, Cann PA, Czytaj NW. Wpływ kawy na dystalną funkcję okrężnicy. Jelito. 1990;31: 450–453.
26. Boekema PJ, Samsom M, van Berge Henegouwen GP, Smout AJ. Kawa i funkcja przewodu pokarmowego: fakty i fikcja. Recenzja. Scand J Gastroenterol Suppl. 1999;230: 35–39. doi:10/ds2jfn
27. Tydzień chorób układu pokarmowego. Naukowcy dokumentują wpływ kawy na jelita: badanie na szczurach wykazało, że kawa zmienia mikrobiom jelitowy i poprawia zdolność kurczenia się jelit — ScienceDaily. W: ScienceDaily [Internet]. [cytowano 27 czerwca 2020 r.]. Dostępne: https://www.sciencedaily.com/releases/2019/05/190519123556.htm
Uwagi
FAQs
Czy na keto diecie można pić kawę? ›
Podczas stosowania diety ketogenicznej możesz pić niemal każdy rodzaj kawy. Unikaj jednak cukru, który może zniweczyć twoje starania i zwiększyć zawartość węglowodanów w dziennym menu.
Co jest zabronione w diecie keto? ›Zaliczają się do nich: ryż, makaron, kasze, pieczywo, płatki śniadaniowe, warzywa bogate w skrobię, takie jak ziemniaki i rośliny strączkowe, słodkie owoce jak winogrona, pomarańcze i suszone owoce. Ze swojej diety trzeba również wyeliminować miód i syrop klonowy.
Jak zrobić kawę keto? ›Jak przygotować kawę kuloodporną? W celu przygotowania kawy kuloodpornej należy zaparzyć 300 mililitrów kawy (najlepiej jeśli ziarna są świeżo palone), a następnie dodać do niej dwie łyżki masła oraz dwie łyżki olejku kokosowego (lub MCT — średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe).
Czy można jeść majonez w diecie keto? ›Czy można jeść majonez na diecie keto? Keto majonez jest doskonałym rozwiązaniem nie tylko dla osób będących na diecie keto, ale również dla każdego z nas, kto pragnie się zdrowo odżywiać.
Jakie słodycze można jeść na diecie keto? ›Keto słodkości – Gotowe rozwiązanie
Spośród szerokiej gamy przekąsek i słodyczy do dyspozycji ketogeników oddajemy: keto czekolady, keto kremy (orzechowe, migdałowe, a nawet z orzechów makadamia), keto batony, czy keto ciastka (tak, legendarne BeKeto Cookies).
Pamiętajmy jednak, że owoce na diecie keto zawsze należy spożywać w ograniczonych ilościach. Całkowicie powinniśmy unikać takich owoców jak: banany, jabłka, gruszki, śliwki, melony itp. Należy również unikać cytrusów, z wyjątkiem niewielkich ilości cytryny i limonki (na przykład w herbacie lub we wodzie).
Jaki alkohol można pić na diecie keto? ›Jaki alkohol na keto jest dozwolony? Wprawdzie pojęcie keto alkoholu nie istnieje, ale w niewielkich ilościach można pić whisky, wódkę, brandy czy tequilę. Tego typu mocne alkohole nie mają dodatku cukru, a tym samym nie zawierają węglowodanów.
Po jakim czasie widac efekty diety keto? ›Zazwyczaj rezultaty pojawiają się dopiero po kilku tygodniach, jednak jest to kwestia bardzo indywidualna i zależy od organizmu danej osoby. Jeśli chodzi o sposób żywienia, jakim jest dieta ketogeniczna, efekty po miesiącu to m.in. wyraźne obniżenie ciśnienia krwi.
Jak długo można być na diecie keto? ›Jeśli chodzi o proces odchudzania to dieta keto jak długo powinna oscylować wokół kilku miesięcy tak aby osiągnięte efekty były w pełni trwałe. Oczywiście istnieje szereg osób, które trzymają się takiej diety nawet przez kilka lat i nie zauważają u siebie żadnych negatywnych skutków.
Ile posiłków dziennie na diecie keto? ›Typowa dieta ketogeniczna zakłada spożywanie 3 głównych posiłków dziennie, z jednakową zawartością tłuszczu, białka i węglowodanów. W początkowym okresie wprowadzenia diety, kiedy organizm przestraja swój metabolizm, można odczuwać nieprzyjemne dolegliwości i ogólne osłabienie.
Co zamiast mleka do kawy na keto? ›
Jedna szklanka mleka zawiera około 12g węglowodanów. Zamiast tego, wybierz mleko na bazie orzechów, takie jak mleko migdałowe lub z orzechów nerkowca. Jeśli jednak te nie przypadają Ci do gustu, możesz również spróbować mleka kokosowego.
Jakie owoce można jeść w diecie keto? ›Jakie owoce można jeść na diecie ketogenicznej? Na diecie keto należy jeść owoce wyłącznie z niską zawartością węglowodanów. Niestety większość najpopularniejszych owoców ma ich dosyć dużą ilość. Należy unikać wszelkich bananów i jabłek, gruszki, śliwki, czereśnie i wszelkie inne tego typu owoce są po prostu zakazane.
Jaka śmietanka do kawy na keto? ›Kolagenowa śmietanka do kawy z olejem MCT to idealny dodatek do kawy dla osób na diecie keto i low-carb.
Czy na keto można jeść ser żółty? ›Chociaż w większości innych diet wysokokaloryczne sery nie są mile widziane na keto diecie śmiało można sięgać po pleśniowe, żółte, twarogi czy serek wiejski.
Jaki ser żółty na keto? ›Jaki ser żółty na keto? Na diecie ketogenicznej można jeść różne rodzaje żółtego sera, takie jak: cheddar, gouda, edamski, parmezan. Trzeba jednak pamiętać, aby wybierać te o niskiej zawartości węglowodanów i wysokiej zawartości tłuszczu.
Ile wody pić na diecie keto? ›Dieta ketogeniczna a zalecana ilość płynów
Przykładowo: kobieta o wadze 55 kg powinna wypijać 1650 ml płynów, mężczyzna o wadze 90 kg powinien spożyć 2700 ml płynów.
Spożywasz zbyt dużo węglowodanów
Na diecie ketogenicznej należy spożywać maksymalnie 5-10% weglowodanów jeśli chodzi o całość dziennych posiłków. Większa ich ilość po prostu wybija z ketozy.
Morsowanie zwiększa ilość ciał ketonowych. Zimno zwiększa wydzielanie ciał ketonowych oraz przyśpiesza adaptację, dlatego jeśli wypadniecie ze stanu ketozy – zimna kąpiel będzie bardzo dobrym pomysłem i pozwoli Wam wrócić szybciej do stanu ketozy.
Czy można jesc kurczaka na keto? ›Pierś z kurczaka w aromatycznym sosie na bazie masła, pomidorów oraz ziół to zarówno bardzo smaczny, jak i jeden z mniej skomplikowanych w wykonaniu keto obiadów.
Czy Coca Cola Zero wyrzuca z ketozy? ›Napoje „zero”
Nie można jednoznacznie stwierdzić, że napoje „zero” uniemożliwiają wejście w ketozę. Na pewno nie są wskazane, jeśli chcesz, aby cały proces przebiegł łatwo i przyjemnie.
Czy można jesc płatki owsiane na keto? ›
Decydując się na dietę niskowęglowodanową, jaką jest dieta ketogeniczna, musisz ograniczyć ilość spożywanych węglowodanów. Tradycyjna owsianka, choć jest pożywna i wielu ekspertów chwali ją za witaminy i błonnik, to także dość szybko podwyższa cukier w organizmie. Za to keto owsianka to danie pełne zdrowych elementów.
Jakie przekąski można jeść na keto? ›- Orzechy. Naturalna, odżywcza przekąska keto. ...
- Ser. ...
- Warzywa niskoskrobiowe. ...
- Naturalny serek / twarożek. ...
- Czekolada gorzka. ...
- Awokado. ...
- Kabanosy. ...
- Jaja na twardo.
Wódka, tequila, whisky, brandy nie zawierają węglowodanów, można więc raz na jakiś czas pozwolić sobie na małą szklaneczkę. Uwaga: pamiętaj jednak, by w takiej sytuacji sięgać po czysty alkohol, a nie wymieszany z sokiem owocowym czy colą. Wtedy bowiem dostarczysz sporą dawkę węglowodanów, które zaburzą dietę.
Jak sprawdzić czy jest się w stanie ketozy? ›Poziom ciał ketonowych możemy badać na podstawie pomiarów z krwi i moczu. Badanie z krwi możemy wykonywać przy pomocy glukometru ze specjalnymi paskami do pomiaru poziomu ciał ketonowych, którego koszt to około 150-300zł. Jest to droższa metoda i potrzebny jest odpowiedni sprzęt, a paski są nierefundowane.
Czy czysta wódka wyrzuca z ketozy? ›Tak, można pić alkohol na diecie ketogenicznej, jednak trzeba uważać na to, aby nie przekroczyć swoich limitów jeśli chodzi o węglowodany – co w przypadku alkoholu jest bardzo łatwe. Jednak na przykład alkohole takie jak wódka, whisky, brandy, czy też tequila nie zawierają węglowodanów.
Ile można schudnąć na keto w tydzień? ›Utrata wagi w diecie ketogenicznej wiąże się z dwiema kwestiami: wprowadzeniem organizmu w stan ketozy i deficytem kalorycznym. Przy trzymaniu się założeń, można schudnąć od 0,5-1kg tygodniowo, czyli tyle, ile jest zdrowo dla ludzkiego organizmu.
Co zjeść na śniadanie keto? ›Wytrawne śniadanie keto
Jednym z klasycznych przepisów diety ketogenicznej jest jajecznica na boczku. Dla urozmaicenia można dodać do niej awokado oraz warzywa jak papryka, pomidor, rzodkiewka. Jako sycące śniadanie sprawdzą się także omlety z dodatkiem łososia wędzonego, oliwek, sera halloumi czy camembert.
Jeśli głównym powodem stosowania diety ketogenicznej jest dla Ciebie utrata masy ciała, na ogół zaleca się spożywanie od 1200 do 1500 kcal dziennie.
Jakie wykształcenie mają bracia Rodzeń? ›Po powrocie do Polski ukończyli studia medyczne, Mateusz został specjalistą Medycyny Rodzinnej, a Łukasz specjalistą Chorób Wewnętrznych. Wiedzę, zdobytą podczas podróży i praktyk lekarskich w różnych państwach świata, wykorzystują na co dzień w swojej pracy.
Czy keto dieta jest zdrowa? ›Dieta ketogeniczna nie jest dietą-cud, nie jest też szczególnie zdrową dietą. Może być skuteczna leczeniu otyłości i chorób cywilizacyjnych 13. Wymaga jednak konsultacji z lekarzem i dietetykiem. Na pewno nie jest to dieta polecana wszystkim ani remedium na wszelkie dolegliwości.
Od czego zacząć dietę keto? ›
Jeżeli chcesz zacząć stosować dietę ketogeniczną, musisz oczyścić swoją kuchnię z różnego rodzaju węglowodanów. Wykreśl z jadłospisu wszelkie pieczywo, kasze, płatki owsiane czy jaglane oraz inne produkty, które będą przeszkodą w drodze do stosowania diety ketogenicznej oraz wejścia w stan ketozy.
Ile jajek można jeść na diecie keto? ›Konieczne jest jedzenie co najmniej 6 całych jajek dziennie — bardzo ważne jest to, aby pochodziły one z zaufanego źródła i były lepszej jakości. Jedzenie jajek należy skończyć około 3 godzin przed snem. Konieczne jest również picie dużej ilości wody niegazowanej, około 3 litrów dziennie.
Jakie zupy można jeść na diecie keto? ›Zupa z białej kapusty z dużą ilością aromatycznych i rozgrzewających przypraw jest wyjątkowo mocno sycąca, a ponadto niskobudżetowa. Dodatkowo nie posiada wiele węglowodanów, przez co idealnie nada się dla osób na diecie keto, low carb lub cukrzycowej.
Kiedy ostatni posilek na keto? ›Najczęściej polecana jest tzw. Dieta 8/16 - przez 8 godzin spożywamy posiłki w regularnych odstępach czasu, a przez kolejne 16 godzin pościmy. W praktyce wygląda to tak, że jeżeli pierwszy posiłek, śniadanie, jecie o 8.00, ostatni powinien być zjedzony do godziny 17.00.
Czy mleko wyrzuca z ketozy? ›Osoby, które są na diecie ketogenicznej powinny unikać mleka zawierającego umiarkowane lub nadmierne ilości węglowodanów. Na przykład, we wszystkich słodzonych mleka (także tych słodzonych w wersji dla diety keto) należy unikać, ponieważ zawierają dużo węglowodanów pochodzących z dodatku cukru.
Czy można pić kawę z mlekiem na diecie keto? ›Także jeśli zapytasz mnie czy można mleko krowie na keto – odpowiadam – tak, jeśli pozwala na to makro. Czyli jeśli jest to tylko dodatek do kawki rano ok, ale jeśli pijesz mleko jak wodę to lepiej zapoznać się z takimi alternatywami jak: mleko migdałowe i kokosowe.
Po czym poznać że jesteś w ketozie? ›- Nieświeży oddech. ...
- Obniżenie poziomu cukru we krwi. ...
- Krótkotrwały spadek formy fizycznej. ...
- Problemy ze snem. ...
- Problemy z trawieniem. ...
- Utrata wagi. ...
- Zmniejszenie apetytu.
Naturalny serek / twarożek
Na diecie wysokotłuszczowej najlepszy jest serek mascarpone, ricotta lub twaróg śmietankowy. Jednak gdy dopadnie Cię głód, doskonale sprawdzi się też serek wiejski, skyr lub serek homogenizowany. Wybieraj produkty pełnotłuste, bez cukru.
Najlepsze na diecie ketogenicznej są warzywa, zawierające dużą ilość wody. Są t o np. pomidory, papryka, brokuły, szpinak, ogórek czy pomidory. Jeśli chodzi o owoce, to dobrze jest włączyć do diety maliny, borówki, jeżyny czy truskawki.